Πώς μπορούμε εμείς οι ίδιες να αντιληφθούμε αν είμαστε μητέρες νάρκισσοι; Είναι αυτό εφικτό;
Είναι εφικτό να αντιληφθούμε εάν μία μητέρα έχει αυτή τη διαταραχή όμως αυτός που σίγουρα την αντιλαμβάνεται,είτε συνειδητά είτε όχι είναι το ίδιο το παιδί.
Οι μητέρες νάρκισσοι έχουν μία τάση να φαίνονται δοτικές προς το παιδί τους όταν κάποιος τις κοιτάζει και τις αξιολογεί. Ωστόσο, αυτό που συμβαίνει εντός του ενδοοικογενειακού πλαισίου είναι εντελώς διαφορετικό. Θα καταλάβουμε ότι κάτι δεν πάει καλά, όταν διαπιστώσουμε στο παιδί μία δυσφορία, μία αμφιθυμία προς εκείνη, πράγμα που όμως δεν είναι απόλυτος δείκτης, ωστόσο κινεί υποψίες.
Πώς αντιμετωπίζει μια μητέρα νάρκισσος τη μητρότητα;
Οι μητέρες με ναρκισσισμό χρησιμοποιούν τα παιδιά τους ως δικές τους προεκτάσεις, τα θέλουν ως δικά τους αντίτυπα, χωρίς δική τους βούληση, χωρίς ελεύθερη γνώμη. Βλέπουμε συχνά εκείνο το θέατρο που διαδραματίζεται όταν παρουσιάζουν τους εαυτούς τους ως θύματα των παιδιών τους, ότι «αυτό το παιδί με κουράζει, δεν με καταλαβαίνει» κτλ και εκεί σίγουρα κάτι δείχνει ανησυχητικό.
Το πιο σοβαρό όμως από όλα, είναι ότι η μητέρα νάρκισσος, ενώ θα έπρεπε σαν μάνα να είναι η φωλιά των συναισθημάτων του παιδιού, ένας θεσμοφύλακας για αυτά, ένα ζεστό θερμοκήπιο, γίνεται ένας θάλαμος αερίων ενοχοποιήσεις και απαξίωσης. Το παιδί νιώθει συνεχώς ότι τα δικά του συναισθήματα δεν έχουν ποτέ αξία, προτεραιότητα αλλά και υπόσταση μερικές φορές.
Ποιες είναι οι μελλοντικές επιπτώσεις στην ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού?
Το παιδί με μάνα νάρκισσο θα χάσει την αίσθηση του εαυτού του,θα αμφισβητεί συνεχώς τον εαυτό του, δεν θα τον εμπιστεύεται. Θα ζει μέσα σε μία αναξιότητα αγάπης από άλλους, θα έχει χαμηλή αυτοεκτίμηση, θα έχει ίσως και εξαρτητική συμπεριφορά, ενδεχομένως και εθισμούς.
Το παιδί που είναι κακοποιημένο απο ναρκισσίστρια μάνα, ενδεχομένως να έχει συμπτώματα γενικευμένου άγχους(γενικευμένη αγχώδης διαταραχή), φοβίες και ψυχαναγκασμούς.
Θα εμφανίσει στοιχεία διάχυσης ορίων εις βάρος του εαυτού του και στο τέλος θα καταλήγει επανατραυματισμένο.
Δυστυχώς η παρακαταθήκη που αφήνει η ναρκισσίστρια μάνα είναι τόσο δυσμενής που η θεραπεία είναι σχεδόν αναπόφευκτη. Στην περίπτωση όμως που το παιδί δεν αντισταθεί στην κακοποίηση και την ψευδεπίγραφη μητρότητα,ενδεχομένως να ακολουθήσει την ίδια συμπεριφορά μέσα από την ταύτιση και την μίμηση. Το δεύτερο είναι πολύ χειρότερο διότι εκεί διαιωνίζεται διαγενεολογικά το τραύμα.
Μπορεί μια μητέρα νάρκισσος να επέμβει και με την κατάλληλη ψυχοθεραπεία να θεραπεύσει τη διαταραχή προς όφελός της και προς όφελος του ρόλου της ως μητέρα?
Η ναρκισσιστική διαταραχή μέχρι στιγμής, δεν έχει θεραπεία.Μικρό ποσοστό της κακοποιητικής συμπεριφοράς μπορεί να διορθωθεί, δεδομένης μίας σχετικής επιβολής από το περιβάλλον (πχ. από τον άλλον γονέα που προσπαθεί να προστατεύσει το παιδί) αλλά η θεραπεία σε βάθος δεν αφορά ακόμη σε κάτι που έχουμε διαπιστώσει, αποδείξει και πιστέψει στην παρούσα και ενεργή επιστημονική κοινότητα.
Χριστινα Μπογιατζή
Παιδοψυχολόγος-Λογοπαθολόγος
Υπ. Διδακτωρ ΕΚΠΑ-Ειδική Πραγματογνώμονας Πρωτοδικείου Αθηνών