Η Άγναντα ή τα Άγναντα, κωμόπολη των Τζουμέρκων που ήταν η έδρα του μέχρι πρό τινος Δήμου ΑΓΝΑΝΤΩΝ.
Η προέλευση του ονόματος «Άγναντα» δεν είναι ακόμη εξακριβωμένη. Το βέβαιο πάντως είναι ότι η λέξη Άγναντα είναι ελληνική, προερχόμενη από το επίρρημα αγνάντια που σημαίνει απέναντι, αντίκρυ (αγναντεύω = βλέπω απέναντι ή κοιτάζω από μακριά).
Πότε πρωτοεμφανίστηκαν τα Άγναντα ως οργανωμένος οικισμός δεν υπάρχουν γραπτά στοιχεία που να το πιστοποιούν. Η πρώτη γραπτή μαρτυρία που διασώθηκε είναι ένα "ταπί" (τουρκικό συμβολαιογραφικό έγγραφο) του 1729, που αναφέρεται σε ιδιοκτησίες και δασικές εκτάσεις των Αγνάντων.
Συνεπώς μπορούμε να υποθέσουμε ότι υπήρχε εκεί οικισμός από πολύ πιο πριν, και πιθανότατα από τις πρώτες δεκαετίες του 1600, που έγιναν μετακινήσεις των πληθυσμών από άλλες περιοχές προς τα Τζουμέρκα και λόγω διώξεων και λόγω επιδημιών.
Το χωριό διχοτομείται από ένα χείμαρρο, τον Αγναντίτη. Οι συνοικισμοί που το περιβάλλουν, διατάσσονται βαθμιδοειδώς από την ανατολική όχθη του Αράχθου (Φράστα - Τρυποκόζη) μέχρι τους πρόποδες του βουνού (Μακρύκαμπος, Κονάκια, Στρανά).
Οι ενδιάμεσοι συνοικισμοί είναι: Γοργούσα, Λιβάδια, Άρτισσα, Δάφνη, Ζίφκος, Βίλλια, Παλαιοχώρι, Θεοδούλια και Σκέζα.
Χαρακτηριστική είναι η περιγραφή: «Είναι ευάρεστος την θέαν η κώμη των Αγνάντων, από δύο κεχωρισμένων συνοικιών αποτελουμένη, και διχοτομουμένη κατά μέσον από ευρύ χάσμα, κατάφυτον ενιαχού, ζευγνύμενον δια λιθίνης γεφύρας, και εις το βάθος του οποίου κυλίεται ρεύμα, μορφούμενον από των περιξ ρεόντων, και προς τα βάθη καταρρεόντων υδάτων.
Υδρόμυλοι δουλεύουσιν εκεί, και ξύλινα πρωτογενή άξεστα και χονδροειδή μηχανήματα, αρχεγόνου απλότητος, δι’ ύδατος κινούμενα, και την απαλότητα σκοπούντα των εντοπίων μαλλίνων υφασμάτων, «μαντάνια» δε καλούμενα εν τω τόπω» Σπυρίδωνος Παγανέλη «Πάρεργα Φύλλα» 1905.
Οι λόφοι που περιβάλλουν το Χωριό είναι κατάφυτοι. Από αυτούς, εκείνοι του Άι - Λια και του Αγίου Χριστοφόρου, σχεδόν μέσα στο Χωριό, καλύπτονται από πυκνότατα και πανύψηλα πεύκα σχηματίζοντας τους υπέροχους ομώνυμους πευκώνες, και οι υπόλοιποι, μεταξύ των οποίων και οι πλησιέστεροι προς το Χωριό, της Γωνιάς, της Μεντζερίστρας, του Καμποδούκα, του Αετού, του Κρόκου και των Θεοδουλίων, αποτελούν πανέμορφους ελατιώνες.
Στο λόφο του Άι – Λια είναι χτισμένο φερώνυμο εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία. Πότε χτίστηκε δεν είναι αποδεδειγμένο. Εντοιχισμένη πλάκα αναγράφει το 1901. Πρόκειται μάλλον για περίπτωση ανακατασκευής.
Όπως και να ‘χει το πράγμα, τα τελευταία χρόνια, η αγάπη των χωριανών για το χωριό, ο σεβασμός τους στην παράδοση και ο καημός για την αναλλοίωτη διατήρησή της, έκανε θαύματα.
Η επίσκεψη στο εξωκκλήσι γίνεται πλέον με αυτοκίνητο αφού κατασκευάστηκε δρόμος και έτσι η προσβασιμότητα είναι εύκολη.
Αναπαλαιώθηκε η εκκλησία και διαμορφώθηκε ο αύλειος χώρος, όπου κάθε χρόνο πραγματοποιείται το πανηγύρι του Άι Λιος, με τη συμμετοχή όχι μόνο των Αγναντιτών, αλλά και Τζουμερκιωτών από τα παρακείμενα χωριά, την Άρτα, τα Γιάννενα, ακόμα και την Αθήνα, απ’ όπου πολλοί πατριώτες ξεκινούν τις διακοπές τους με το πανηγύρι αυτό.
Η όλη προσπάθεια κυριαρχείται από μια αρκετά μεγάλη ομάδα Αγναντιτών προερχόμενη κυρίως από τον συνοικισμό Τσακμά και Κωλοσβάρα, που έχουν Άγιο τον προφήτη Ηλία. Μεγάλη προσπάθεια κατέβαλαν, μεγάλο αγώνα έκαναν, ξόδεψαν, έτρεξαν, ζήτησαν και πέτυχαν, όσα πέτυχαν.
Μόνο με την επίσκεψη του ο αναγνώστης μπορεί να κατανοήσει το μέγεθος του έργου. Αθόρυβα, αλλά και ακούραστα. Και συνεχίζουν… Ο έπαινος γι αυτούς είναι η καθολική παρουσία μας στο πανηγύρι τ’ Άι Λιος. Αυτό τους δίνει δύναμη και αντοχή για να συνεχίσουν… Και αυτό θα γίνει.
Όλοι εκεί θα είμαστε.